Moje motyle
Część pierwsza
Motyl ukazując się w swojej ostatecznej formie – jakże doskonałej, przepięknie ubarwionej – jest cudem, arystokratą na naszej planecie. Większość z nich żyje krótko, ale zdąży zaprezentować światu swoją nieskazitelną urodę.
Namalowanie prawdziwego portretu motyla to poważne wyzwanie, bo mapa jego skrzydełek, połączenie barw, są często trudne do powtórzenia. Każdy z nich bowiem, oprócz cech swego gatunku, posiada indywidualne cechy, które w skupieniu trzeba zauważyć i docenić.
Ale najpierw kilka fachowych słów na temat motyli.
Motyle są najpopularniejszą grupą zwierząt należących do gromady owadów. Zalicza się do nich motyle dzienne i motyle nocne, czyli ćmy. Motyle znane są pod łacińską nazwą Lepidoptera, czyli łuskoskrzydłe, gdyż ich skrzydła są pokryte maleńkimi, dachówkowo ułożonymi łuskami, które w zależności od gatunku układają się w odpowiednio ubarwione wzory. Dotychczas poznano około 200 000 gatunków Lepidoptera, z czego zaledwie dziesiątą część stanowią motyle dzienne, pozostała część to motyle nocne, czyli ćmy. Wydawałoby się, że motyle dzienne są piękniejsze, lepiej ubarwione. Nic bardziej mylnego! Są fascynujące, niezwykłe, często wręcz artystyczne w swym kształcie i barwie.
Motyle, ze względu na ich ogromną ilość i różnorodność, zdobyły zdolność przystosowania się do różnych warunków życiowych. I tak zajęły niemal wszystkie środowiska lądowe: od arktycznej tundry po szczyty wysokich gór, a także tropikalną dżunglę i bagna namorzynowe. Niezwykły cykl życiowy motyla, cud jego narodzin, precyzja kształtów, unikalne dla każdego gatunku wzornictwo ubarwienia, intryguje cały świat nauki, ale także miliony miłośników motyli na całym świecie.
Czy kruchy delikatny motyl może kojarzyć się z silą? Najsilniejszym motylem świata jest Danaus plexippus, o rozpiętości skrzydełek od 7,5 do 10 cm. Ten motyl dał się poznać światu jako Monarcha, ze względu na to, że populacje z Ameryki Północnej odbywają masowe migracje. Na jesieni lecące na południe motyle mogą pokonywać odległość nawet 4000 km. To niezwykłe motyle, które ciągle inspirują do wnikliwych obserwacji naukowców z całego świata. W trakcie swoich wędrówek orientują się w terenie, wykorzystując kąt padania światła słonecznego, a w dni pochmurne potrafią utrzymać stały kierunek lotu, wykorzystując zmysł magnetyczny. Monarch jest już powszechnie znanym wędrownikiem, a zasięg jego występowania zwiększył się od macierzystej Ameryki po Indonezję, Oceanię i Wyspy Kanaryjskie, a nawet utworzył on kolonie w krajach śródziemnomorskich.
Lśniący kolorami samiec Junonia orithya przybrał piękne barwy czerni i mocnego błękitu z małymi dodatkami w formie oczek, które jak biżuteria zdobią przednie i tylnie skrzydła. Samice mają mniej charakterystyczne ubarwienie i nie lśnią tak, jak skrzydełka u samców. Motyl ten występuje w Afryce, w Indiach, Malezji i Australii. Jego rozpiętość skrzydełek to 4-6 cm.
Papilio palinurus to jeden z nielicznych motyli o zielonym ubarwieniu. Występuje głównie w południowo-wschodniej części Azji. Rozpiętość jego skrzydeł sięga 8-10 cm. Barwa skrzydełek zmienia się od ciemnozielonego aż po prawie czarny, z szerokimi, jasnymi, szmaragdowo-zielonymi metalicznymi pasami. Tylne skrzydełka mają na końcu charakterystyczne przepiękne dekoracyjne ogony.
Zerynthia rumina jest niezwykle egzotycznym motylkiem ze skomplikowanym wzorem na skrzydłach. Rozpiętość skrzydełek tego motylka to 4,5 do 5 cm. Samce i samice są podobnie ubarwione, tylko kolorystyka samic jest ciemniejsza. Występują one głównie na skalistych zboczach wzgórz w południowo-wschodniej Francji, Hiszpanii i Portugalii. Często można je spotkać wzdłuż wybrzeży. Ten charakterystyczny w kształcie motylek ma trudny, ale bardzo wyraźny rysunek ciała, który u każdego motyla wyraźnie podzielony jest na trzy części: głowę, tułów i odwłok.
Nymphalis urticae to jeden z najpospolitszych europejskich motyli dziennych o rozpiętości skrzydełek 4,5 – 5 cm. Jest przepięknie jaskrawo ubarwiony. Samice są podobne do samców. Występują na obszarze całej Europy, a także w strefie o klimacie umiarkowanym w Azji, aż po Japonię. Wielokrotnie widziałam tego motylka, zarówno wiosną, latem, jak i wczesną jesienią, bo jego kolorystyka wyraźnie wybijała się wśród kolorowej przyrody. Zawsze myślałam wtedy o wrażliwych artystach, malarzach, muzykach, poetach, których piękna przyroda inspiruje do twórczości.
Zastanawiałam się jaką ćmę jako pierwszą powinnam Państwu przedstawić i zdecydowałam. Piękna Argema mittrei (na akwareli powyżej Argema mittrei female, Argema mittrei male ma znacznie dłuższe dolne skrzydełka), ćma księżycowa Madagaskaru, często czaruje jak delikatna baletnica, układając się jak do tańca. Rozpiętość skrzydeł samca potrafi sięgać 20 cm. Występuje tylko w lasach deszczowych Madagaskaru, który oddzielając się od kontynentu pozwolił rodzimej faunie i florze ewoluować we względnej izolacji. W związku z tym Madagaskar ma bardzo bogaty ekosystem; ponad 90% dzikiej przyrody nie występuje w żadnym innym miejscu na Ziemi. Czy człowiek tego nie popsuje?
Tekst i rysunki kredką akwarelową Ewa Kotus
przy tytule zaprezentowany jest słynny pawik – Nymphalis io